نویسنده: حسین یگانه‌پور
نویسنده جوان کرمانشاهی، گوشۀ زندان، زیر نگاه‌های کنجکاوانه مأموران که جلوی نوشتن او را می‌گرفتند و یادداشت‌های او را بازرسی می‌کردند، مجبور بود تا در هنگام نوشتن، یک دیکشنری انگلیسی جلوی خودش باز کند تا اینطور وانمود شود که در حال ترجمۀ یک کتاب انگلیسی است و کتاب، کتابِ خود او نیست![1]
اینگونه بود که علی‌محمد افغانی، نویسنده شاهکار «شوهر آهو خانم»، رمان 900 صفحه‌ای‌اش را تکمیل کرد و به چاپ رساند و توانست جایزه بهترین رمان سال 1340 را از آنِ خود کند[2]؛ اولین رمان واقعی به زبان فارسی که در زندان نوشته شده بود.
اما انگار، شهرت بدست آمده از انتشار این کتاب، برای او کافی نبود تا او بتواند به‌راحتی، در پاسخ به سوال خبرنگار مجله «رستاخیز جوانان»[3]، به چگونگی خلق این اثر بزرگ و مدت زمانی که صرف نوشتن آن در «زندان» شده بود، حتی اشاره‌ای هم بکند.
شاید این پنهان‌کاری، به خاطر ترس و واهمه‌ای بود که دست‌اندرکاران مجله را فرا می‌گرفت؛ نگرانی بابت توقیف مجله. چرا که با کوچک‌ترین بهانه‌ای دستور توقیف نشریه صادر می‌شد.
آنها ماجرای توقیف مجله مشهور «سینما» را فراموش نکرده بودند که به خاطر چاپ تصویر کوچک و محوی از «مارچلو ماسترویانی»، بازیگر ایتالیایی بر روی جلد نشریه که به اعلیحضرت شباهت داشت، برای مدتی توقیف شده بود. [4]
مارچلو ماسترویانی، بازیگر ایتالیایی
زمانه‌ای که «بی‌عدالتی مرز نمی‌شناخت» و «هیچکس از زخم شمشیر تبعیض و اجحاف در امان نبود.»[5] و تنها با یک «تصمیم ناگهانی»، دستور «قلع و قمع نشریات را دادند و از ادامه کار 57 مجله و نشریه جلوگیری کردند.»؛ مجلاتی همچون، «سپید و سیاه»، «تهران مصور»، ـ«امید ایران»، «فردوسی» و روزنامه «دنیا»[6]
حتی به توقیف مجله نیز بسنده نمی‌شد و آرشیو عکس نشریات نیز در اثر «تاراجِ دولت» به کلی از بین می‌رفت.[7]
مجله فردوسی: «بر اثر انحلال مجله و تاراج دولت هویدا و دارودسته او، مجله فاقد آرشیو عکس است.» 15/08/57
اواخر سال 1355 بود که دولت وقت به‌خاطر سیاست حقوق بشریِ «کارتر» تغییر رویه داد و به نویسندگان و روزنامه‌ها اجازه داده شد تا انتقادهای آرام و بی‌خطر را روانه بازار کنند، «فضای باز سیاسی در ایران شکل خاصی پیدا کرد که نظیر آن در گذشته بی‌سابقه بود.»[8]
زمانی که اختناق و سانسور حاکم بود، عزا می‌گرفتیم که چه بنویسیم و حال که سینه من و شما پر از درد و حرف است نمی دانیم کدام را بنویسیم؟[9]
شماره فیش 25315 / تاریخ 08/08/1357 / مجله فردوسی ضمن اعلام جرم علیه شکنجه زندانیان سیاسی توسط «مأموران شکنجه‌خانه مبارکه»، اتهامات آنان را واهی و مواد قانونی مستندشان را موهوم خوانده که تنها به جرم «مطالعه یک کتاب، بیان یک شعار و اعلام یک خواسته» به حبس‌های طویل‌المدت محکوم شده و زندگی بسیاری از خانواده‌ها را به تباهی و هلاکت کشانده است.
----------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
[1] yun.ir/ooly29
[2] yun.ir/wenczd
[3] رستاخیز جوانان 25/06/55
[4] ابعاد تاریخی سانسور در سینمای پیش از انقلاب ایران - فیلم‌پَن؛ (filmpan.ir)
[5] مجله فردوسی 17/07/57
[6] همان
[7] مجله فردوسی 15/08/57
[8] مجله فردوسی 17/07/57
[9] مجله فردوسی 17/07/57