سیل از بدترین نوع بلایای طبیعی است که تخریب بالایی در زندگی افراد جامعه ایجاد می‌کند. اگر در بلایای طبیعی همچون زلزله و خشکسالی راههای علاجی در درازمدت وجود دارد ولی سیل بدلیل اینکه هر رخنه‌ای را میگشاید بسیار سهمگین و مرگبار است.
از سیل‌خیزترین ادوار تاریخ معاصر ایران سال ۱۳۳۳ بود که ایران مورد هجوم امواج سیل‌آسا در تابستان آن سال قرار گرفت. عموم امواج بارشی که در تابستان وارد ایران می‌شوند امواجی هستند که ریشه در شبه‌قاره هند و جنوب شرق آسیا دارند و باران‌های سیل‌آسایی در مناطقی همچون سیستان ایجاد می‌کند. این باران‌ها که از ژوئن تا سپتامبر هر سال میلادی رخ می‌دهد اگر قدرت و شدت بالاتری داشته باشد می‌تواند مناطق مرکزی فلات ایران را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. به طور مثال سال ۱۹۹۵ از پربارش‌ترین این امواج موسمی در ایران بود (۱). آنچه در این یادداشت به آن می‌پردازیم مرتبط با مردادماه سال ۱۳۳۳ است که مجموعه سیل‌های قدرتمندی در ایران رخ داد و مطبوعات آن دوره نیز به آن اشاره کرده‌اند.
سال ۱۳۳۳ (۱۹۵۴) را می‌توان حتی سیل‌خیزترین سال قرن بیستم در جهان دانست. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سیل ووهان که بر اثر طغیان رود یانگ‌تسه و تنها چندسال پس از انقلاب چین رخ داد و یا سیل ۱۹۵۴ در نیوساوت‌ولز استرالیا که نشان از این دارد که در این سال میلادی قدرت امواج موسمی اقیانوس هند بسیار زیاد بوده است. البته در این سال در شهرهایی چون دوبلین و تگزاس هم سیل‌های سهمگینی آمد که تاریخ درباره آن گفته است.
اما در مرداد ۱۳۳۳ که فصل بارشی اصلی در ایران نیست مجموعه‌ای از سیل‌های مهم در ایران رخ داد و استان‌های جنوبی رشته‌کوه البرز تحت‌تأثیر آن قرار گرفت. از مناطق شمیرانات تا آبعلی و چالوس تا منجیل و سیردان و ابهر در استان‌های قزوین و زنجان که مطبوعات آن زمان درباره این سیل‌ها گزارش‌های میدانی جالبی ارائه کرده‌اند.
روزنامۀ اطلاعات در هفتم مرداد ۱۳۳۳ درباره بارش شدید و طوفان سهمگین در شهر تهران چنین می‌نویسد: "در این موقع هوا خیلی گرم و مرطوب بود به‌طوری‌که تنفس با اشکال صورت می‌گرفت. مقارن ساعت ۷ و ربع کم‌کم جریان باد شدید شد و طوفان به‌طوری بی‌سابقه و شدید حمله کرد که هوا پر از گردوخاک گردید و عابرین از حرکت بازماندند و کسی پیش پای خود را در آن لحظه نمی‌دید. یک ربع ساعت درحالی‌که گردوخاک همه‌جا را فراگرفته بود و باران شدیدی به‌صورت رگبار با قطرات درشت شروع به باریدن کرد و در این وقت اتومبیل‌ها چراغ‌های خود را روشن کرده و از بیم تصادف متوقف شده بودند. در تمام این احوال رعد شدیدی در آسمان تهران و شمیران می‌غرید و مردم چه در تهران و چه در حومه که هنوز خاطره اسف‌انگیز سیل نیگون را فراموش نکرده بودند از این باد و طوفان دچار وحشت شده و اغلب از ترس اینکه سیل به آنها صدمه‌ای نرساند خانه‌های خود را ترک کرده بودند. در همین موقع که طوفان به‌شدت می‌وزید در اثر باد، شیروانی یکی از عمارات واقع در خیابان شمیران نزدیک عشرت‌آباد از جا کنده شده؛ قطعات این شیروانی مدتی در آسمان معلق و در حرکت بود. پس از اینکه مسافتی از محل عمارت دور شد با فشار در وسط خیابان شمیران سقوط کرد و اتفاقاً در آن هنگام دو نفر سرباز با موتورسیکلت از آنجا عبور می‌کردند (۲)."
در ادامه خبرنگار سرویس حوادث روزنامه اطلاعات به برهم‌خوردن میهمانی وزارت خارجه بر اثر سیل اشاره دارد. ایران و پاکستان که در سال‌های دهه ۱۳۳۰ و پس از استقلال این کشور همکاری خوبی داشتند به دنبال همسویی در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی بودند. معمار روابط ایران و پاکستان در آن سال‌ها اردشیر زاهدی بود که بعدها از دل این روابط پیمان سنتو به وجود آمد. میهمانی فوق که در دفتر وزارت خارجه لغو شد، به استقبال اشتیاق حسین وزیر فرهنگ وقت پاکستان قرار بود انجام شود: "دیشب به‌افتخار آقای اشتیاق حسین وزیر فرهنگ پاکستان بنا به دعوت آقای انتظام وزیر خارجه ضیافتی در باغ وزارت امور خارجه ترتیب داده شد و صحن باغ به طرز زیبایی تزیین شده بود. چراغ‌های کوچک و رنگارنگ برق در سراسر باغ و در میان شاخه‌های درختان نصب شده بود و در گوشه‌وکنار باغ آراسته شده بود. قسمتی از باغ که برای پذیرایی از مدعوین تخصیص‌یافته بودند با قالی‌های زیبا فرش شده بود... در همین وقت شدت باد لامپ‌های برق را یکی پس از دیگری از درختان قطع کرد و به زمین انداخت و سیم‌ها پاره شد و چلچراغ بر روی زمین افتاد و شکست (۲)."
در مناطق حوالی تهران همچون آبعلی و چالوس نیز سیل شدت داشت؛ ولی به حد سهمگین نرسیده بود. خبرنگار اطلاعات در این‌باره چنین می‌گوید: "یکی از خبرنگاران که برای شرکت در اردوی دانشجویی به آبعلی رفته بود از آنجا چنین گزارش می‌دهد. در این طوفان چندین درخت کهن شکست و چوب‌های تلفن و تلگراف از جا کنده شد و سیم‌های تلگراف قطع گردید... بنا بر گزارش تلگرافی خبرنگار اداره از چالوس از دیروز بعدازظهر بارندگی شدیدی به همراه طوفان در چالوس روی داده. در نتیجه از دیشب ساعت ۱۲ سیل در آن حدود جاری شد و آب از کوه‌های گچسر سرازیر گردید و به‌شدت به‌طرف دوآب جریان یافت و در نتیجه پل دوآب را آب‌برد و از نیمه‌شب جاده مسدود گردید (۲). "
- منابع:
- نوشین خدام، بررسی اثر موسمی هند بر اقلیم تابستانی ایران، مجله ژئوفیزیک ایران، جلد ۹، شماره ۲، صص ۵۵-۶۶
- روزنامه اطلاعات، ۷ مرداد ۱۳۳۳، ص۴
نویسنده: سیدنیما موسوی